Goededag. Het gebeurde zo dat we praten over onderwerpen die niet tot de cirkel van onze dagelijkse zorgen en ervaringen behoren, maar toch aandacht verdienen. Vandaag stel ik voor om na te denken over het onderwerp eindigheid. De mens is het enige wezen dat beseft dat hij sterfelijk is, en het kind begint al in de kleuterklas de eerste vragen over de dood te stellen. Zelden gebeurt dit spontaan, vaker is er een heel specifieke reden voor: een botsing met het feit dat iemand in je omgeving of bijvoorbeeld een geliefd huisdier vertrekt. Het is onwaarschijnlijk dat de ideeën van onomkeerbaarheid en eeuwigheid, die wij volwassenen associëren met het thema van de dood, in de geest van een kind passen, maar de gevoelens zijn heel reëel. Het kind is ook angstig, verveeld, verdrietig en rouwend. Volwassenen zijn vaak bang om zulke moeilijke onderwerpen aan te snijden. Ze zijn verdwaald en weten niet hoe ze het kind correct moeten uitleggen wat er gebeurt en hoe het moet worden behandeld. En trouwens, in onze toekomstige volwassen levens proberen we onszelf op dezelfde manier te beschermen tegen dergelijke gedachten en ervaringen, en het onderwerp eindigheid resoneert in ons met een soort onoverkomelijke onbewuste angst. In het notitieboekje van mijn moeder staan ​​interessante regels over de driejarige ik: “Ik besefte dat er de dood bestaat. Ik heb lang gehuild." Ik herinner me ze en probeer me voor te stellen hoe ik me toen voelde, en welke woorden mijn troost zouden kunnen zijn. Hoe zou ik hierover praten met mijn kind? Allereerst zou ik willen uitleggen dat de dood iedereen tegelijk overkomt, maar niemand weet precies wanneer dat zal gebeuren. Ik zou je willen zeggen dat het onmogelijk is om iemand die overleden is terug te brengen, en dit is heel triest, maar je kunt hem wel herinneren, van hem houden en blij zijn dat hij er was. Een kind kan verschillende vragen stellen: waarom sterven mensen? En wanneer zal ik sterven? En wanneer ga je dood? Het is belangrijk dat ouders deze rustig kunnen beantwoorden. Waarom? Dit is hoe het zou moeten zijn, dit is de wet van het leven. En er zijn verschillende redenen: ouderdom, ziekte, ongelukken. Wanneer? Niemand weet dit, maar meestal gebeurt dit op oudere leeftijd, dus het is niet zo snel. Ook al zijn er veel vragen, blijf ze beantwoorden, want als het kind ziet dat de ouders niet bang zijn om erover te praten en bij hem te blijven in zijn ervaringen, leert hij zelf de dood correct te behandelen, hem waar te nemen zonder onstuitbare angst en met het nodige respect. De sleutel is om bij het kind te blijven in zijn ervaringen. Dit betekent dat u het kind moet opmerken en helpen deze te uiten, te beginnen door simpelweg op te merken wat er met hem gebeurt. Om dit te doen moeten we heel gevoelig zijn voor onze eigen emoties, want als we onszelf niet toestaan ​​boos of bang, verdrietig of beschaamd te zijn, zullen we dit bij een kind ook niet kunnen accepteren Het opbouwen van een relatie met de dood vindt plaats in de adolescentie. Het is tijdens deze periode dat we nadenken over onze plaats in deze wereld, inclusief hoe deze wereld eruit zal zien zonder ons. Het is niet voor niets dat verschillende soorten horrorverhalen en allerlei experimenten op het randje zo populair zijn in de vroege adolescentie. Er wordt nu veel gesproken over de epidemie van zelfmoorden onder tieners. Slimme mannen en vrouwen praten over wie de schuldige is. Maar voor mij is dit wat er gebeurt: het kind blijft ongehoord en onbegrepen. Hij doet ervaring op met diepe gehechtheden en wordt geconfronteerd met verliezen. Er worden prestaties van hem geëist, maar steun en aandacht zijn vaak niet genoeg. Het blijkt dat zo iemand alles alleen moet afhandelen en dat zo goed mogelijk doet. Hij probeert te leven in overeenstemming met de wetten van de volwassen wereld. Maar als er niemand is die deze wetten kan uitleggen en zo'n reserve van acceptatie en liefde kan geven dat je er van binnen het vertrouwen in zult houden dat er veel moeilijkheden in het leven zullen zijn, maar je hebt genoeg kracht om ermee om te gaan, dan kan het verlaten van hun leven misschien de enige beschikbare oplossing zijn. Het moet gezegd worden dat deze laatste stap meestal slechts een perverse vorm is waarmee de tiener probeert met zijn pijn om te gaan en de aandacht en liefde te krijgen die hij zo nodig heeft. Een tiener beseft zelden de ernst en onomkeerbaarheid van deze daad. Hij is nietbeschouwt de dood als een punt waarop geen terugkeer meer mogelijk is. Voor hem is het een stap die alles ten goede zal veranderen. Relaties met de dood kunnen in elke levensfase worden heroverwogen. De reden kan elke kritieke levensgebeurtenis zijn. Op jonge leeftijd ben je bang iets niet te kunnen. Midden in je leven maak je je zorgen over wat je al hebt bereikt, of het goed was, en vooral: of er veel kansen zullen zijn om iets te veranderen. Naarmate je ouder wordt, heb je voor altijd spijt van wat voorbij is. Interessant is dat de angst voor de dood verschillende vormen en schakeringen kan hebben. Iemand is bang voor de pijn die gepaard gaat met het stervensproces zelf. Sommige mensen zijn bang voor het onbekende aan de andere kant van de grens. Dat is de reden waarom bijna alle religieuze concepten gebaseerd zijn op het postulaat van de onsterfelijkheid van de ziel en zoveel aandacht besteden aan de beschrijving van wat een persoon te wachten staat aan het einde van zijn aardse reis. Sommige mensen zijn verdrietig dat ze zullen verdwijnen zonder een spoor achter te laten, zonder iets waardevols en belangrijks in hun leven te hebben bereikt. Hoe meer iemand een leven leidt dat niet het zijne is, hoe banger hij is voor zijn eigen vertrek. Het thema van de dood is onvermijdelijk verbonden met het thema van verlies, rouw en verdriet. Ieder van ons kan zich in onze ervaring een behoorlijk aantal soortgelijke gebeurtenissen herinneren. Normaal gesproken doorloopt deze ervaring een aantal specifieke fasen. Het begint allemaal met de eerste schokreactie. Mensen zeggen vaak over deze toestand: "alles lijkt niet bij mij te zijn", "dit is een stomme andere realiteit." Hierna is er in de regel een golf van emoties over de onrechtvaardigheid van wat er is gebeurd. Woede kan verschillende vormen aannemen: op jezelf (ik heb je niet gered), op de persoon die je heeft verlaten (hoe kon je mij dit aandoen), op de wereld (dit had niet mogen gebeuren). Dan komt de biedfase, waarin de hoop bestaat dat de zaken nog kunnen worden opgelost. ‘Wat als ik nu het juiste doe, hij terugkomt?’ In dit stadium wordt vaak gezegd dat er een gevoel bestaat dat de overledene op het punt staat weer op zijn gebruikelijke plaats te verschijnen. Dan vindt de uiteindelijke realisatie van de werkelijkheid plaats en komt er een golf van pijn en wanhoop over ons heen. Dit is het stadium van depressie. En het eindigt allemaal met het stadium van acceptatie en de uiteindelijke overgang van de overledene van de ‘is’-staat, van een heldere en actuele aanwezigheid in ons leven, naar de ‘was’-staat, naar onze herinneringen. We leren onze nieuwe wereld zonder hem op te bouwen. Overigens helpen algemeen aanvaarde culturele rituelen hierbij enorm. Ze dicteren de gedragsregels en helpen om op de juiste manier afscheid te nemen van de overledenen. Dezelfde rouwenden zouden bijvoorbeeld degenen die het moeilijk vinden hun verdriet te uiten enorm kunnen helpen met hun klaagzangen. Het gemak waarmee ze dit doen, dwingt anderen hun emoties niet in bedwang te houden. Het komt ook voor dat de ervaring van verdriet andere vervormde vormen aanneemt. De meest voorkomende daarvan is wanneer er geen acceptatie van het verlies is en het verdriet chronisch wordt. Het is alsof we ons verlies niet volledig willen loslaten en in het verleden willen achterlaten. Soms gebeurt het andersom, iemand beweert dat hij helemaal geen zware emoties voelt, de toestand is volkomen gezond. Maar iets in zijn gedrag suggereert dat niet alles zo eenvoudig is. Hier kunnen we praten over onderdrukt of uitgesteld verdriet. En ten slotte, als de ervaring van verlies zich herhaalt en behoorlijk pijnlijk is, kan anticiperend verdriet worden ontdekt, wanneer we op toekomstige klappen lijken te wachten en van tevoren enorm rouwen wereld. Dit is niet alleen het verlies van een individuele persoon of een individuele relatie, maar ook een kans om dieper na te denken over het eigen leven, om je principes en waarden te realiseren. Door de ervaring van mijn eigen verliezen heb ik veel geleerd over wat echte pijn, ware liefde en vriendschap, familiebanden en andere belangrijke dingen zijn. Ik kwam bijvoorbeeld in een nogal interessante toestand thuis van de laatste begrafenis. Alles leek zo klein en onbelangrijk vergeleken met de plechtigheid en het belang van de gebeurtenis die plaatsvond, en tegelijkertijd werd de diepte, vluchtigheid en volheid van elk moment gevoeld. Het is alsof je naar je leven kijkt vanaf een hele grote hoogte van waaruit je kunt kijken.