Dit zijn in ieder geval de gegevens die ik tijdens mijn werk heb ontvangen. Iedereen kan deze waarnemingen verifiëren. Om dit te doen, hoeft u alleen maar te luisteren naar de reacties van anderen op eenvoudige opmerkingen... of aandacht te besteden aan uw eigen reactie. Hier is bijvoorbeeld een gesprek tussen twee vrienden: de een merkt terloops hoe goed de jurk bij haar tegenhanger past. En als antwoord krijgt ze een hele bekentenis: “O ja, ik heb hem op een uitverkoop gekocht, zo’n... elf jaar geleden...” enzovoort, tot aan de volledige devaluatie van zowel de jurk als zodanig als van haarzelf, als drager. Wat het uiterlijk betreft, is het recentelijk min of meer in goede vorm gekomen. Maar erkenning van verdiensten, vaardigheden en dergelijke wordt met een zeer kritische en niet altijd verdiende reactie beantwoord. Vooral vrouwen hebben de neiging zichzelf te devalueren en zichzelf zelfs uit te schelden voor anderen. Bovendien begint er onmiddellijk een gewelddadige reactie nadat ze ergens voor werd geprezen. Doe nu een eenvoudig experiment: onthoud de situatie waarin je werd geprezen. Welke gevoelens heb je ervaren? Schaamte? Onhandigheid? Wat is lof? Ten eerste is het een soort ‘strelen’, dat wil zeggen een onderdeel van onze communicatie dat is ontworpen om sociale banden te versterken en een goed humeur te behouden. En ten tweede: morele betaling voor wat je hebt gedaan. Wat overigens één van de manieren is om burn-out te voorkomen. Als we vaak worden geprezen, raken we niet zo snel verveeld met ons werk, doen we ons werk met meer plezier en worden we minder moe. Waarom is het zo moeilijk voor ons om zoiets nuttigs te accepteren? De eerste reden is de houding van ouders. “Je moet bescheiden zijn!” zijn woorden die we vaak horen in de kindertijd. Het gaat natuurlijk niet alleen om wat ouders zeggen, maar ook om hoe kinderen waarnemen wat er wordt gezegd. Heel vaak ‘verwerken’ kinderen bescheidenheid tot schaamte of onverschilligheid en tot positieve bekrachtiging van andere mensen. Het komt natuurlijk voor dat ouders de schuld krijgen omdat zij een systeem van monopolie op lof koesteren. In dit geval kan iemand als volwassene het gevoel hebben dat hij de lof heeft gestolen, aangezien dit het voorrecht van de ouders is. Maar naast onze ouders zijn er nog andere volwassenen die belangrijk voor ons zijn, die ons bijbrengen dat ‘je geen onderscheid moet maken tussen nederlaag en overwinning’. Aan de ene kant is dit logisch. Aan de andere kant is het op zijn minst onnatuurlijk om alle gebeurtenissen in het leven op dezelfde manier tegemoet te treden. Ten slotte is de derde reden om geen lof te aanvaarden en onszelf te devalueren een soort eeuwenoude angst dat iemand ons geluk zou kunnen stelen. Een manifestatie van de herinnering aan onze voorouders: als ze ons prijzen, willen ze ons neerhalen. Raaskallen? Ik heb dit meer dan eens gehoord. Degene die prijst, wenst ons kwaad, en alleen goede mensen, met goede bedoelingen, schelden ons uit en willen ons beter maken. In werkelijkheid is dit min of meer waar als we het over ouders hebben. Nou ja, over een goede leraar. In andere gevallen, als de kritiek niet opbouwend is en geen betrekking heeft op een specifiek delict, is er zeker geen sprake van goede bedoelingen. Het is eerder een manier om boven anderen uit te stijgen. Omdat we door iemand uit te schelden als het ware een ouder voor deze persoon worden. En nu hebben we een kant-en-klare reeks redenen om ons niet te verheugen in lof en over het algemeen op het niveau van de plint te leven. En “bij de uitgang” hebben we een persoon met een beperkt aantal mogelijkheden om van het leven te genieten. En de gewoonte om jezelf te devalueren. Wat betekent dit? De persoon zal op zijn minst niet streven naar carrièregroei en, in het algemeen, naar significante verbeteringen in zijn leven. Hiervoor moet je jezelf immers dienovereenkomstig behandelen. Deze persoon zal ook geen psychische energie ontvangen van ‘beroertes’. Dit betekent dat het voor hem moeilijker wordt om zijn werk te doen. In het leven komt al het bovenstaande tot uiting in de aanpak: "we werken - waar ze ons naartoe brachten, leven we met degene die ons heeft meegenomen." Maar tegelijkertijd zijn we erg handig voor anderen. Iemand die zich schaamt voor lof probeert het meestal in het leven te verdienen. Paradox? Nee, hij heeft een 'programma': ouders moeten prijzen. Wat als anderen? Lof van anderen lokt de reactie uit: “Ik ben slecht, ik heb de lof van mijn ouders gestolen.” En hij kan zijn schuld verzoenen met shock.