Identiteitscrisis en de structuur van psychotherapeutische interventie Tretyak L.L.NOU DPO Eastern European Gestalt Institute Een golf van spraakmakende seriële zelfmoorden onder tieners, breed uitgemeten in de media, in de winter van 2012 veroorzaakte een breed publiek debat over preventiemaatregelen voor suïcidaal gedrag en de ontwikkeling van crisishulp. In dit geval manifesteerde zich duidelijk het ‘Werther-effect’, beschreven door een groep Californische sociologen onder leiding van David Phillips. De reeks zelfmoorden werd grotendeels uitgelokt door het gedetailleerde ‘genieten’ van de details van de zelfmoorden onder tieners die op de meeste binnenlandse televisiekanalen en in de pers plaatsvonden. De publieke reactie was niet minder verrassend: commentatoren op de verhalen wezen op de noodzaak om de toegang tot informatie te beperken en op de schadelijke invloed van internet en sociale netwerken. De visie op zelfmoord onder tieners als een mislukte manier om met een persoonlijke crisis om te gaan, bevond zich duidelijk aan de rand van het publieke bewustzijn. Identiteitsproblemen en moderne culturele achtergrond. In verschillende culturele, filosofische en religieuze tradities is aandacht besteed aan de stadia van de ontwikkeling van de menselijke ziel. In traditionele samenlevingen werd het einde van de latente ontwikkelingsperiode met zijn aseksuele moraal en door regels opgelegde verboden en de overgang naar de leeftijd van seksuele volwassenheid gekenmerkt door initiatierituelen. Met een complexe structuur droeg het initiatieritueel bij aan de transformatie van een jongen in een man (jager, krijger) en van een meisje in een vrouw. Gender- en sociale rollen waren in traditionele samenlevingen rigide vastgelegd en zelden onderhevig aan herziening. Een rigide hiërarchie en vaste professionele en sociale rollen werden bereikt door aansluiting bij een kaste of een gilde, en op een later tijdstip door klasse. De traditionele moraal was gebaseerd op sociaal-culturele introjecten die niet onderhevig waren aan herziening en het behoud van de principes ervan werd gecontroleerd door instellingen van sociale dwang in de vorm van de kerk en de staat het einde van de achttiende eeuw vernietigde geleidelijk de fundamenten van de traditionele moraal en de inherente culturele en historische tradities van initiatierituelen. Hun raamwerk werd minder rigide, de rituele lading werd voorwaardelijk. De ontwikkeling van het multiculturalisme, de mondialiseringsprocessen en de exponentieel toegenomen snelheid van elektronische communicatie hebben verder bijgedragen aan het vervagen van de grenzen van identiteit (nationaal, sociaal, gender). Standaardisatie van publieke instellingen, universalisering van professionele en sociale rollen, terwijl de nationale identiteiten vervagen, is een veel voorkomend fenomeen geworden. In Europese landen zijn de grenzen van de nationale identiteit het meest vervaagd, en als ons wordt gevraagd ons een speler van het Franse voetbalteam voor te stellen, zullen we ons eerder een zwarte atleet herinneren, en zal een moderne Duitse burger waarschijnlijk een drager van de tradities van de soefi-islam. In de binnenlandse traditie was het antwoord op de opkomende processen van mondialisering een poging om op de ruïnes van het Russische rijk een nieuwe historische gemeenschap te ontwikkelen, het ‘verenigde Sovjetvolk’. Onder invloed van versnelde communicatie veranderden ook traditionele beroepen, nieuw er verschenen er, waarvoor ze geen tijd hadden om adequate analogen in de nationale talen te vinden (ontwerper, marketeer, merchandiser, webanalist, promotor). Vaak kan er via “remote access” worden gewerkt, waardoor er geen behoefte is aan productiewerkplaatsen en kantoorruimte. Technologie bewijst overal haar voordelen, zelfs in de landbouw en de veehouderij, en verdringt traditionele ideeën over professionele rollen. Traditionele genderrollen staan ​​onder grote druk. Het uiterlijk van mannen en vrouwen, het aanbod van traditioneel mannelijke en vrouwelijke beroepen verandert, er is een crisis in het traditionele gezin (vrije partnerkeuze, opvangechtscheidingsprocedures, burgerlijk huwelijk, “gasthuwelijk”). De houding tegenover verschillende seksuele afwijkingen wordt steeds toleranter. Vormen van perverse, pre-oedipale seksualiteit (swingclubs, prostitutie, eenmalige kennissen) raken wijdverspreid. De cultuur van seksuele bevrediging overtreft vaak de cultuur van volwassen liefde en romantische idealisering. Een onpersoonlijke, materiële benadering van de wereld wordt actief gepromoot. In zo'n cultuur kan elk object opnieuw worden vervangen en gereproduceerd, de houding ten opzichte van objecten wordt overgedragen op het subject. U kunt vrijelijk, zonder bijzondere gevolgen, uw nationaliteit, woonplaats, beroep, gezin, geslacht (indien gewenst) wijzigen. De combinatie van tolerantie voor verschillen en het gemak waarmee voorwerpen van gehechtheid kunnen worden vervangen, leidt tot een explosief mengsel dat zowel kan worden gebruikt voor het algemeen belang (in de vorm van keuzevrijheid) als voor schade (in de vorm van het vervagen van de grenzen van sociale normen en pathologie). Het gemak van het vervangen van een object, dat zijn grootste uitdrukking vindt in virtuele handel en online computerspellen, veroorzaakt een toename van de narcistische belasting die gepaard gaat met het bereiken van een hoge sociale status. Er ontstaat een paradoxale situatie: de groei van het sociale welzijn, de ontwikkeling van steeds comfortabelere levensomstandigheden, gaat gepaard met een toename van depressieve stoornissen en algemene ontevredenheid over het leven. Een bijkomende factor is de sociale stratificatie, die het duidelijkst zichtbaar is in landen met een zich ontwikkelende markteconomie (Rusland, India, China). Psychoactieve stoffen (alcohol, cannabis, opiaten) die in traditionele culturen werden gebruikt als componenten van initiatierituelen en dood-wedergeboorterituelen, begonnen op grote schaal te worden gebruikt voor niet-rituele doeleinden en fungeerden als een “chemische prothese” die de ervaring van de discrepantie tussen de het echte beeld van zichzelf en het ideale zelf, opgelegd door de cultuur van sociaal succes en prestatie. De cultuur van sociale prestaties die virtueel worden, is echter gebaseerd op een krachtige basis van de biologische grondslagen van de sociale hiërarchie, die in detail wordt beschreven in werken over menselijke ethologie (V.P. Samokhvalov, 1994). De sociale transitie die gepaard gaat met de ontwikkeling van mondialiserings- en informatiseringsprocessen creëert dus een extra agressieve achtergrond die de doorgang van identiteitscrises bemoeilijkt. Identiteitsdiffusie en tienercrisis Het concept van identiteitscrisis kreeg een maximale ontwikkeling in de werken van E.H. Erikson. Door Freuds theorie van psychoseksuele ontwikkeling te combineren met de observaties van hedendaagse antropologen, bracht hij de belangrijkste stadia van identiteitsontwikkeling in verband met bepaalde leeftijdsperioden. De tienercrisis, of de fase van de adolescentie volgens Erikson (de periode van 11 tot 20 jaar), wordt gekenmerkt door het fenomeen van identiteitsdiffusie - een onduidelijk, onduidelijk idee van jezelf. Veranderende hormonale status, een scherp ontwaken van seksualiteit, vaagheid en onzekerheid over de levensvooruitzichten op volwassen leeftijd worden gecombineerd met een verhoogde gevoeligheid voor externe controle en inbreuk op de autonomie. Reacties van oppositie en imitatie fungeren als manieren om een ​​idee te krijgen van jezelf in de wereld, om het optimale sociale beeld te vinden dat het beste past bij iemands natuurlijke neigingen. De behoefte om een ​​optimaal beeld te vinden leidt tot de constructie van een ideaal zelf, door de identificatie en het contrast van de eigen, nog niet voldoende levenservaring en externe gedrags- en expressiepatronen. Het voorwerp van tieneridealisering zijn idolen die op de een of andere manier de ideeën van ontkenning van dogma's, protest en oppositie belichamen. Door erover na te denken, verwerven tieners hun eigen oordeel. Een relatief pijnloze scheiding is echter mogelijk als de fundamenten voor de institutionalisering aanwezig zijn. Het is veel moeilijker om de weerspiegeling in de troebele spiegel van moderne sociale processen te zien, die oververzadigd zijn met toegankelijke en intern tegenstrijdige informatie. In een tijdperk van sociale transitie en vage institutionele richtlijnen verergert dit de tegenstellingen en conflicten nog verder. Waarom duurt het zo lang voordat je iets leert?Wat als je toch geld verdient met iets anders? Waarom zou men zich bekommeren om het algemeen belang als de maatschappij persoonlijke moeilijkheden negeert? Waarom luisteren naar leraren die zelf diep ongelukkig zijn? Waarom iets proberen te bereiken als je deelnemer kunt worden aan Dom-2 en een miljoen in contanten kunt winnen. Rekening houdend met de crisis van traditionele sociale instellingen en waardenrichtlijnen in het tijdperk van globalisering, kunnen we praten over de verschijnselen van psychologische resonantie van een persoonlijke en sociale crisis in de hoofden van adolescenten. Het compenserende verlangen naar overidentificatie maakt het mogelijk om tegenstrijdigheden te nivelleren; reacties van groepering en idealisering van bepaalde waardesystemen, er wordt een kwetsbaar evenwicht bereikt in de waarde-semantische sfeer van de adolescent. Dienovereenkomstig maakt de ineenstorting of inflatie van de waarden van de geïdealiseerde groep, of de overblijfselen van de moraliteit van de latente periode, de tiener uiterst kwetsbaar. De onvolledigheid van de tienercrisis kan de verschijnselen van identiteitsdiffusie en valse zelfbeschikking lange tijd in stand houden, wanneer de ware persoonlijkheid wordt vervangen door een systeem van overidentificatie en narcistische compensatie. Het is de ineenstorting van dit systeem dat subjectief staten van hopeloosheid en hopeloosheid veroorzaakt. Het onvermogen om door de leegte en onduidelijke kennis van zichzelf heen te komen en het behoud van eigenwaarde door middel van valse zelfbeschikking houdt het risico in van een narcistische crisis, die soms verkeerd wordt geïnterpreteerd in termen van depressieve dynamiek. Maar als de depressieve dynamiek wordt ondersteund door een blokkade van constructieve agressie en de angst om iemand anders te verliezen, dan gaat de narcistische crisis gepaard met een acuut gevoel van schaamte en defensieve manoeuvres die erop gericht zijn deze te vermijden. Volgens de ideeën van de klassiekers van de Gestalt-benadering zal het passeren van de laag van ‘doodlopend’ en ‘dood’ de geboorte van een nieuwe identiteit markeren, en gaat elke persoonlijke crisis gepaard met een soortgelijke cyclus van ‘dood-wedergeboorte’. In een crisis van sociale instituties kunnen psychologen en psychotherapeuten de rol van gids op zich nemen in een identiteitscrisis. Sociale zelfmoord als alternatief voor biologische zelfmoordintenties en -fantasieën vormen de sleutel tot de symboliek van het ervaren van een crisis. Het meest voorkomende motief is het vermijden van subjectief ondraaglijke mentale pijn (Mokhovikov A.N., 2001). De geboorte van iets nieuws gaat vaak gepaard met de behoefte aan pijnlijke scheiding, wanneer het nodig is afstand te doen van een deel van de ervaring waarmee een persoon werd geïdentificeerd, waarover hij zou kunnen zeggen: 'dit ben ik', 'dit is van mij. ” De periode van de vroege adolescentie is vol van dergelijke scheidingen, die het ontstaan ​​van mentale pijn en identiteitscrises uitlokken. Op zoek naar reflectie proberen adolescenten een vaag zelfbeeld te vervangen door een overidentificatie met belangrijke mensen (idolen). Fusie (samenvloeiing) met een sociale groep of een geïdealiseerde leider stelt iemand in staat de pijn en wanhoop van scheiding te overleven. Identiteitscrises veroorzaakt door scheiding gaan niet altijd gepaard met klinische manifestaties van stemmingsstoornissen. Maar heel vaak bevatten ze de ervaring van scheidingsschuld (“Ik ben slecht omdat ik niet bij hen ben”). De reactie van groepering en overidentificatie helpt de ernst van deze ervaring te verminderen. Tieners imiteren vaak het gedrag van een idool, wiens gedrag levendige uitingen van pijnlijke scheiding belichaamt (protest, oppositie, non-conformisme). Het beeld van een protestheld-rebel stelt iemand in staat een tieneruitdaging te ondersteunen die de grondslagen van de Farizese moraal van de latente periode aantast. Zelfmoord of de tragische dood van een idool (de gevolgen van de zelfmoord van Nirvana-groepsleider Kurt Cobain zijn genoeg) kan een golf van samenvloeiende zelfmoorden veroorzaken, veroorzaakt door een overmatige identificatie met hem. Het zijn samenvloeiende zelfmoorden die worden gekenmerkt door besmetting en serialiteit. In omstandigheden van vage richtlijnen worden anomische zelfmoorden, veroorzaakt door een gevoel van verwarring en onzekerheid, dat resoneert met een crisis van waarden en publieke moraliteit, een destructieve manier om de crisis op te lossen. Complexe, onvoldoende gedifferentieerde emotionele toestanden die gepaard gaan met een crisisidentiteiten aanleiding geven tot acute mentale pijn, waarvan de methode om deze te vermijden dankzij de media en communicatie enige tijd populair en verheerlijkt wordt. De publieke reactie op dergelijke golven wordt gekenmerkt door toegenomen repressieve maatregelen tegen informatiebronnen, die het probleem eerder dieper drijven dan bijdragen aan de oplossing ervan. De virtualisatie van de dood, die bij adolescenten wordt gevormd onder invloed van computerspellen en televisie, en het gebrek aan echte ervaring met ernstig lichamelijk lijden vergemakkelijken alleen de uitvoering van zelfmoord. Tegelijkertijd werd de mode voor extreme manieren van reageren (“suïcidale mode”) vrij goed overwonnen in de Middeleeuwen, toen zelfmoord taboe was, als een van de ergste zonden werd beschouwd, en het lichaam van de zelfmoordpleger na de dood werd onderworpen aan vernederende procedures. Maar een uitsluitend repressieve houding ten opzichte van suïcidale ideeën bevat geen element van de oplossing ervan. Psychiaters kunnen worden beschouwd als gijzelaars van de repressieve aanpak, die in een situatie waarin de patiënt zelfmoord pleegt niet alleen de schuld krijgen van zijn directe familieleden, maar ook van sommige collega's die vertrouwen hebben in het vermogen van de specialist om het suïcidale gedrag van de patiënt op almachtige wijze te beheersen fantasie bevat een component van het wegwerken van mentale pijn en toegang tot het vlak van die mentale realiteit die geen lijden of beperking bevat. De strategie van de therapeut voor het werken met het suïcidale continuüm verschilt niet significant in de verschillende benaderingen en bevat drie noodzakelijke elementen: identificatie van fantasie, onthulling van de procedurele betekenis van fantasie, diversificatie van de oplossingsmethode. Om fantasieën te identificeren is het belangrijk dat de therapeut zich onthoudt van oordelen over levensverlenging, aangezien suïcidale fantasieën vaak fungeren als de laatste steun voor het zelfrespect van de patiënt. Veel waardevoller is de actieve identificatie, acceptatie en serieuze discussie over suïcidale intenties als mogelijke manier om problemen op te lossen. Het is belangrijk om te begrijpen welke behoeften tijdens het fantasieproces worden gerealiseerd en hoe de interne realiteit van de cliënt verandert wanneer de beoogde actie is voltooid. Fantasierepetitie stelt je in staat de spanning van onderdrukte emoties te verminderen, een deel van de opgebouwde narcistische wrok uit te drukken en te analyseren, en de doelen te bepalen waarop de fantasie is gericht. In een disfunctioneel gezin worden de behoeften van het kind vervangen door de behoeften van de groep (samenvloeiing) of zijn ze onderworpen aan strikte restrictieve verboden en beperkingen op initiatief (introjectie). In introjectieve gezinnen wordt de opvoeding vaak geïmplementeerd volgens het soort narcistische expansie, waarbij bepaalde verwachtingen aan het kind worden opgelegd die niet overeenkomen met de structuur van zijn eigen behoeften. Vroegtijdige, onkritische introjectie van opgelegde sociale rollen en grootse verwachtingen van de eigen effectiviteit dragen bij aan de ontwikkeling van persoonlijkheidsgericht perfectionisme, dat gepaard gaat met intolerantie voor onvermijdelijke mislukkingen op het gebied van sociale prestaties. Als een kind het opgelegde ideaal van zichzelf niet realiseert, voelt hij acuut giftige schaamte en betekenisverlies. Evenzo, en soms zelfs destructiever, worden de gevolgen veroorzaakt door het toegeven aan overbescherming, wat de ontwikkeling van controle over zelfdestructieve en agressieve gedragsvormen verhindert en een manier wordt om brute vormen van emotionele reacties aan te moedigen. De keuze van de methode van zelfvernietiging is ook belangrijk. Een protest tegen externe beperkingen kan dus worden gerealiseerd door de keuze voor brutale, bloedige methoden (een schot, een sprong uit een raam) (G.A. Pilyagina, 1998). , onvoorwaardelijke acceptatie door de ander, wat wijst op een gebrek aan acceptatie door belangrijke anderen. Wanneer de doelwitten van suïcidale fantasieën zijn geïdentificeerd, is het belangrijk om een ​​pendelbeweging te maken naar daadwerkelijke conflicten, waarbij de gebieden worden geschetst waarin deze behoeften (in de gegeven voorbeelden de behoeften van autonomie, acceptatie en verbondenheid) het meest worden gefrustreerd. Vals,.